Ҷойгоҳи зан дар сираи Паёмбари Акрам(с)

 

Ҷойгоҳи зан дар сираи Паёмбари Акрам(с)

Нигоҳе ба ҷойгоҳи зан дар гуфтору рафтори ҳазрати Муҳаммад (с) – I

Бахши аввал

Дар ин навиштор, ки аз ду қисмат иборат хоҳад буд – бе он ки аз пеши худ изҳори назаре намуда бошам — гуфтор ва рафтори охирин фиристодаи Худо ба сӯи башарият яъне ҳазрати Муҳаммад (с)-ро дар бораи зан ва ҷойгоҳи ӯ дар ислом, аз манобеи ривоӣ ва таърихӣ барои хонандаи азиз нақл хоҳам кард.

1) Занон ҳамтои мардонанд

Аҳмад, Абӯдовуд, Ибни Моҷа ва дигарон, дар ҳадисе саҳеҳ аз ҳазрати Оиша (р) ривоят кардаанд, ки гӯяд: Расули Худо (с) фармуд:

إنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجالِ

“Ҳамоно занон шақоиқи мардонанд.” Шақоиқ яъне ҳамто, монанд ва назир.

2) Мусовот миёни духтарону писарон

Байҳақӣ аз Ибни Аббос (р) ривоят кардааст, ки Расули Худо (с) фармуд:

سَوُّوا بَيْنَ أَوْلَادِكُمْ فِي الْعَطِيَّةِ، فَلَوْ كُنْتُ مُفَضِّلًا أَحَدًا لَفَضَّلْتُ النِّسَاءَ

”Дар бахшиш (ҳадия), миёни фарзандон мусовот ва баробариро риоят кунед. Агар ман мехостам фарзандеро бартарӣ диҳам, қатъан духтаронро бартарӣ медодам.” (Байҳақӣ, Сунани Кубро, 6/294, Ашшомила)

Ва дар ривояти дигаре мефармояд:

سَاوُوا بَيْنَ أَوْلَادِكُمْ فِي الْعَطِيَّةِ، وَلَوْ كُنْتُ مُؤْثِرًا أَحَدًا لَآثَرْتُ النِّسَاءَ عَلَى الرِّجَالِ

“Миёни фарзандон дар бахшиш (ҳадия), мусовот ва баробариро риоят кунед. Агар ман мехостам касеро бартарӣ диҳам, ҳатман занонро бар мардон бартарӣ медодам.” (Сунани Саъид ибни Мансур, 1/119, Ашшомила)

Бо ин ки бархе аз ҳадиспажӯҳон ин ду ҳадисро бо ин лафз тазъиф намудаанд, аммо барои онҳо шоҳидҳое дар ривоятҳои дигар мавҷуд аст. Аз ҷумла Бухорӣ дар “Саҳеҳ”-и худ овардааст:

وَإِذَا أَعْطَى بَعْضَ وَلَدِهِ شَيْئًا لَمْ يَجُزْ حَتَّى يَعْدِلَ بَيْنَهُمْ وَيُعْطِىَ الآخَرِينَ مِثْلَهُ… وَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: اعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلاَدِكُمْ فِى الْعَطِيَّةِ

“Агар (мард) ба баъзе аз фарзандонаш чизе бидиҳад, ин кор раво (ҷоиз) нест, магар ин ки байни ҳамаи онҳо адолатро риоят кунад ва ба бақия низ мисли ҳамон бахшишро бидиҳад… (Зеро) Расули Худо (с) фармудааст: миёни фарзандон дар бахшиш, мусовот ва баробариро риоят кунед.” (Саҳеҳи Бухорӣ, 9/338, Ашшомила)

3) Суфориш ба эҳтиром ва гиромидошти зан

Ҳазрати Оиша (р) аз Расули Худо (с) ривоят кардааст, ки ҳазраташ фармояд:

خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِي

“Беҳтарини шумо, беҳтаринатон бо хонаводааш (ҳамсараш) аст, ва ман беҳтарини шумо бо хонаводаам ҳастам.” (Байҳақӣ, Сунани Кубро, 7/770, Ашшомила, дигарон ҳам нақл кардаанд.)

Дар ривояти дигар, ки Ҳоким ва Ибни Асокир нақл кардаанд, суфориши мазкур ба ин сурат омада:

خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِى مَا أَكْرَمَ النِّسَاءَ إِلاَّ كَرِيمٌ وَلا أَهَانَهُنَّ إِلاَّ لَئِيمٌ

“Беҳтарини шумо, беҳтаринатон бо хонаводааш аст, ва ман беҳтарини шумо бо хонаводаам ҳастам. Фақат кариму ҷавонмард аст, ки бонувонро эҳтиром мекунад, ва танҳо пасту ноҷавонмард аст, ки занҳоро таҳқир менамояд.” (Ҷомеъул-аҳодис, 12/398, Ашшомила. Бархе аз ҳадиспажӯҳон қисмати дуввуми ин ҳадисро аз эътибор соқит донистаанд.)

Тирмизӣ аз Абӯҳурайра ривоят мекунад, ки гуфт: Расули Худо (с) фармуд:

أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا وَخِيَارُكُمْ خِيَارُكُمْ لِنِسَائِهِمْ خُلُقًا

“Комилтарини мӯъминон дар имон, хушахлоқтарини онҳост, ва беҳтарини шумо хушахлоқтарини шумо бо занонанд.” (Сунани Тирмизӣ, 5/5, Ашшомила, ҳадиси мазкур ҳадиси ҳасани саҳеҳ аст)

4) Муҳаббат ба занон

Имом Ҷаъфар ибни Муҳаммади Содиқ (а) аз падаронаш аз Расули Худо (с) ривоят мекунад, ки ҳазраташ (с) фармуд:

أُعْطِينَا أَهْلَ الْبَيْتِ سَبْعَة لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ قَبْلَنَا، وَلا يُعْطاهَا أَحَدٌ بَعْدَنَا: الصّباحَة، وَالْفَصاحَة والسَّماحَة وَالشُّجاعَة وَالْحِلْم وَالْعِلْم وَالْمُحَبَّة مِنَ النِّسَاءِ

“Мо, хонадон, ба ҳафт хислат ихтисос ёфтаем, ки на касе аз пешиниён онро дошт ва на аҳаде аз пасиниён хоҳад дошт: хушманзарӣ, расогӯӣ, гушодарӯӣ, шуҷоат, бурдборӣ, дониш ва муҳаббат ба занон.” (Мустадракул-васоил, 14/157)

5) Ихтиёрдории занон дар амри издивоҷ

Абдурраззоқ (дар “Мусаннаф”) бо санад аз Абисалма ибни Абдурраҳмон овардааст:

كَانَتِ امْرَأَةٌ مِنَ الْأَنْصَارِ تَحْتَ رَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ فَقُتِلَ عَنْهَا يَوْمَ أُحُدٍ وَلَهُ مِنْهَا وَلَدٌ، فَخَطَبَهَا عَمُّ وَلَدِهَا، وَرَجُلٌ إِلَى أَبِيهَا فَأَنْكَحَ الرَّجُلَ، وَتَرَكَ عَمَّ وَلَدِهَا، فَأَتَتِ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَتْ: أَنْكَحَنِي أَبِي رَجُلًا لَا أُرِيدُهُ، وَتَرَكَ عَمَّ وَلَدِي، فَيُؤْخَذُ مِنِّي وَلَدِي، فَدَعَا النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَبَاهَا، فَقَالَ: أَنْكَحْتَ فُلَانًا فُلَانَةَ؟ قَالَ: نَعَمْ قَالَ: أَنْتَ الَّذِي لَا نِكَاحَ لَكَ، اذْهَبِي فَانْكِحِي عَمَّ وَلَدِكِ

“Зане аз ансор ҳамсари марде аз ансор буд, шавҳараш дар ҷанги Уҳуд ба шаҳодат расид ва аз вай фарзанде дошт. Ҳам бародаршавҳараш ва ҳам марде дигар он занро аз падараш хостгорӣ карданд. Падараш ӯро ба издивоҷи он мард даровард ва бародаршавҳари занро канор гузошт. Духтар назди ҳазрати Паёмбар (с) омад ва гуфт: падарам маро ба издивоҷи марде дароварда, ки ӯро намехоҳам, аммо бародаршавҳарамро раҳо кард. Паёмбар (с) падарашро фаро хонд ва фармуд: духтаратро ба издивоҷи фалон мард даровардӣ? Гуфт: бале. Фармуд: ту ихтиёрдори издивоҷи духтар нестӣ (ва рӯ кард ба духтар ва фармуд:) бирав, бо бародаршавҳарат издивоҷ кун.” (Мусаннафи Абдурраззоқ, 6/147, Ашшомила)

Ибни Моҷа бо санаде саҳеҳ овардааст:

جَاءَتْ فَتَاةٌ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ إِنَّ أَبِى زَوَّجَنِى ابْنَ أَخِيهِ لِيَرْفَعَ بِى خَسِيسَتَهُ. قَالَ فَجَعَلَ الأَمْرَ إِلَيْهَا. فَقَالَتْ قَدْ أَجَزْتُ مَا صَنَعَ أَبِى وَلَكِنْ أَرَدْتُ أَنْ تَعْلَمَ النِّسَاءُ أَنْ لَيْسَ إِلَى الآبَاءِ مِنَ الأَمْرِ شَىْءٌ

“Духтаре назди Паёмбар (с) омад ва гуфт: падарам маро ба хотири хислатҳои шахсӣ ба издивоҷи писари бародараш даровардааст. Ровӣ гӯяд: ҳазрати Паёмбар (с) ихтиёрро ба духтар дод. Он гоҳ духтар гуфт: ба ин кори падарам розӣ ҳастам ва тан медиҳам, (ҳадафам аз тарҳи ин масъала фақат ин буд, ки) хостам занон бидонанд, ки падарон нисбат ба духтарон ихтиёрдор нестанд.” (Сунани Ибни Моҷа, 6/59, Ашшомила)

Ҳоким дар ривояте, ки ба шарти шайхайн (Бухорӣ ва Муслим) саҳеҳаш медонад, овардааст:

عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّهُ تَزَوَّجَ ابْنَةَ خَالِهِ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ قَالَ: فَذَهَبَتْ أُمُّهَا إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ: إِنَّ ابْنَتِي تَكْرَهُ وَاللَّهِ، فَأَمَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يُفَارِقَهَا، فَفَارَقَهَا وَقَالَ: لَا تَنْكِحُوا النِّسَاءَ حَتَّى تَسْتَأْمِرُوهُنَّ، فَإِذَا سَكَتْنَ فَهُوَ إِذْنُهُنَّ، فَتَزَوَّجَهَا بَعْدَهُ الْمُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةَ. هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ

“Ибни Умар (р) духтардоияшро ба издивоҷи Усмон ибни Мазъун даровард. Модари духтар назди Расули Худо (с) рафт ва гуфт: ба Худо савганд, духтарам ба ин издивоҷ розӣ нест. Расули Худо (с) дастур дод, духтар ҷудо шавад ва фармуд: занҳоро пеш аз машварат бо онон, шавҳар надиҳед. Агар сукут карданд, ҳамон нишонаи ризояти онҳост. Он гоҳ он духтар бо Муғира ибни Шӯъба издивоҷ кард.” (Мустадраки Ҳоким, 2/181, Ашшомила)

6) Машварат бо занон

Байҳақӣ (ва дигарон бо андак ихтилоф дар лафз) ривоят кардааст, ки ҳазрати Расули Акрам (с) фармояд:

شَاوِرُوا النِّسَاءَ فِى أَنْفُسِهِنَّ. فَقِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْبِكْرَ تَسْتَحْيِى. قَالَ: الثَّيِّبُ تُعْرِبُ عَنْ نَفْسِهَا وَالْبِكْرُ رِضَاهَا صَمْتُهَا

“Бо занон дар умури марбут ба эшон (мисли издивоҷ) машварат кунед. Арз карданд: эй Расули Худо! Дӯшиза (духтари бокира) ҳаё мекунад. Фармуд: бева хости худро ошкор мекунад, ва аммо дӯшиза, ризояташ ҳамон сукути ӯст.” (Сунани Байҳақӣ, 2/462, Ашшомила)

Идома дорад…

Сайидюнуси Истаравшанӣ

Қаламонлайн