Ҷиноятҳои ғарби ваҳшӣ
Доктор Маҳмадулло Ҳалимов
Ҷиноятҳои Ғарб дар таърих бисёр буда, ҳар яке дар баробари дигар оқибатҳои зиёди манфӣ доштаанд.
Дар ин ҷо баъзе аз муҳимтарин ҷиноятҳо ва шарҳи мухтасари онҳо оварда мешавад.
- Истиқлоли кишварҳо ва истисмори мардумони маҳаллӣ
Аврупоиён аз асрҳои 15 ва 16 ба баъд, сарзаминҳои Осиё, Африқо ва Амрикоро ба даст дароварда, бо хушунат тамаддунҳои бостонӣ ва фарҳангҳои маҳаллиро вайрон карданд. Мамлакатҳои қудратманди Аврупо, аз қабили Британия, Фаронса, Испания, Португалия, Ҳолланд ва Белгия манбаъҳои табиӣ ва неруи кории мардумони маҳаллиро барои ғановати худ истифода бурданд.
- Ғуломдорӣ ва тиҷорати инсон
Аз асри 16 то 19, миллионҳо нафар аз Африқо бо зӯр ба Амрико ва Аврупо бурда шуда, ба сифати ғуломон истифода шуданд. Онҳо дар шароитҳои сахт ва ғайриинсонӣ кор мекарданд, аз оила ва фарҳанги худ дур шуданд ва ҳуқуқи инсонӣ надоштанд.
- Қатли омми аҳолии бумии Амрико
Пас аз кашфи Амрико дар соли 1492, аврупоиён заминҳои аҳолии маҳаллиро бо зӯр тасарруф намуда, аксарияти онҳоро бо роҳи ҷанг, бемориҳои нав ва ба иҷбор кӯч доданд ва мардуми маҳаллиро тақрибан ба нобудӣ кашонданд.
- Ҷангҳои ҷаҳонии аввал ва дуввум
Ҷангҳои ҷаҳонӣ асосан аз тарафи давлатҳои Аврупо ва баъдан Иёлоти Муттаҳида оғоз шуданд, ки миллионҳо нафарро куштанд ва харобиҳои бузург ба бор оварданд. Ин ҷангҳо на танҳо ҷони бисёр одамонро гирифтанд, балки бо истифодаи силоҳҳои кимиёвӣ ва ҳастаӣ (ба мисли Ҳиросима ва Нагасаки) ба табиат низ зарари ҷиддӣ расонданд.
- Мудохилаҳои низомӣ ва ҷангҳои ғайримустақим
Дар асри 20 ва баъд аз Ҷанги Ҷаҳонии Дуввум, Иёлоти Муттаҳида ва давлатҳои Аврупо дар кишварҳои Шарқи Наздик, Африқо ва Амрикои Лотин бо мудохилаҳои низомӣ ва ҷангҳои ғайримустақим, бадбахтиҳо ба бор оварданд. Ин амалиёт аксар вақт боиси фақр, ҷангҳои дохилӣ ва бӯҳронҳои инсонӣ шуданд.
- Пуштибонии режимҳои диктаторӣ
Мамлакатҳои ғарбӣ барои ҳифзи манфиатҳои худ аз ҳукуматҳои диктаторӣ пуштибонӣ карданд. Ин режимҳо бар зидди мардум худ зӯр истифода мебурданд ва ба ҳуқуқи инсон арҷ намегузоштанд. Ин пуштибонӣ боиси ба вуҷуд омадани истибдод ва рушд накардани иқтисод ва сиёсат гардид.
- Тасарруфи заминҳо ва нажодпарастӣ
Бисёре аз давлатҳои ғарбӣ сиёсатҳои нажодпарастона нисбати мардумони маҳаллӣ, африқоиҳо ва осиёиҳо доштанд. Сиёсати апартеид дар Африқои Ҷанубӣ ва табъизи нажодӣ дар Иёлоти Муттаҳида намунаҳое аз ин ҷиноятҳо мебошанд. Дар Австралия, Канада ва Иёлоти Муттаҳида бо сиёсатҳои хориҷ кардани маҳаллиҳо аз заминҳояшон ва гирифтор кардани онҳо ба фақр низ кам нестанд.
- Санҷишҳои ҳастаӣ ва кимиёвӣ
Иёлоти Муттаҳида ва Фаронса санҷишҳои ҳастаиро дар минтақаҳои уқёнуси Ором ва Африқои Шимолӣ анҷом доданд, ки ба саломатии одамон ва муҳити зист зарари зиёд расонд. Истифодаи силоҳҳои кимиёвӣ дар ҷанги Ветнам низ боиси зарари инсонӣ ва табиии фаровон гардид.
- Мудохила дар Шарқи Наздик
Дар даҳсолаҳои ахир, Ғарб, бахусус Иёлоти Муттаҳида, дар умури дохилии кишварҳои Шарқи Наздик мудохилаҳои низомӣ ва иқтисодӣ дошт. Ҷангҳо дар Ироқ, Афғонистон ва Сурия боиси хароб шудани инфрасохторҳо, марги миллионҳо нафар ва бӯҳронҳои инсонӣ шуданд. Ин мудохилаҳо аксар вақт бо ҳадафи ба даст овардани манбаъҳои нафту газ анҷом мешаванд.
- Истисмори иқтисодӣ аз кишварҳои рушдёбанда
Ниҳодҳои иқтисодӣ, ба мисли Бонки Ҷаҳонӣ ва Хазинаи Байналмилалии Асъор, ки аз тарафи давлатҳои ғарбӣ назорат мешаванд, бо сиёсатҳои ғайриодилона, кишварҳоро ба вобастагии иқтисодӣ мебаранд. Ин ниҳодҳо бо сиёсати кам кардани сармоягузориҳои иҷтимоӣ боиси афзоиши фақр ва нобаробарӣ дар кишварҳои рушдёбанда мешаванд.
- Ҳамлаҳои фарҳангӣ ва фарҳангситезӣ
Ғарб бо васеъ кардани фарҳанги худ кӯшиш дорад арзишҳои худро ба дигар минтақаҳо таҳмил кунад. Ин ҳамлаи фарҳангӣ боиси заиф гардидани фарҳангҳо, забонҳо ва ҳувиятҳои маҳаллӣ дар ҷаҳон шуда, ба якрангшавии фарҳангӣ меорад.
- Нобаробарӣ дар истеҳсол ва тақсими ваксинаҳо
Дар давраи бӯҳронҳои тандурустӣ, ба монанди пандемияи коронавирус, давлатҳои ғарбӣ ва ширкатҳои дорусозӣ бо доштани назорати ваксинаҳо, нобаробарии зиёд дар дастрасӣ ба ваксина дар кишварҳои камбизоат ба вуҷуд оварданд. Бисёре аз кишварҳои фақир ба сабаби набудани имкониятҳо ва истисмор аз тарафи кишварҳои сарватманд, наметавонанд ваксинаҳои лозимиро дастрас намоянд.
Инҳо танҳо баъзе аз ҷиноятҳое мебошанд, ки аз ҷониби кишварҳои ғарбӣ дар тӯли таърих рух додаанд. Ҳар яки ин ҷиноятҳо боиси оқибатҳои мудҳиш шуда, то ҳол дар шакли фақр, нобаробарӣ, ҷанг ва ноамнӣ дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон таъсир доранд.
Доктор Маҳмадулло Ҳалимов
Қаламонлайн
