Фотима кист?
Чанд ҳадиси саҳеҳи набавӣ дар бораи он бону, ки ингор бори аввал мешунавед
Яке аз тасаввурҳои бисёр ғалат, ки дидам ҳатто баъзе уламои қадиму ҷадиди ҷаҳони ислом ба сар доранд ин аст, ки гумон мекунанд, агар мо, мусалмонон ва пайравони Хотами паёмбарон (с) маъмур ба дӯст доштани касе чун ҳазрати Хадиҷа ё Фотима ва ё Ҳасану Ҳусайн шудаем, далелаш ин аст, ки чун инон, аз ҳамсарон ё фарзандони он ҳазрат буданд, ки табиатан ҳар касе нисбат ба ҳамсар ва ё фарзандонаш дилбаста аст ва аз ин рӯ ба дигарон тавсия мекунад, ки онҳоро эҳтиром кунанд. Яъне қатъи назар аз шахсияти худи онҳо, фақат ба далели ин ки ҳамсар ва ё фарзандони Паёмбар ҳастанд, бояд дӯсташон дошт.
Дуруст ба далели ҳамин тасаввури ғалат аст, ки мебинед, вақте ҳазрати Хадиҷа ва ё ҳазрати Заҳро таваллудашон ё вафот ва шаҳодаташон гиромӣ дошта шавад, фавран мегӯянд, Паёмбар ҳамсарон ва духтарони дигаре ҳам дошт, чаро барои онҳо маросими бузургдошт баргузор намекунед?!
Ва ҳамчунин ба ҳамин далел аст, ки дар назари ин афрод, тафовуте байни Фотима ва Умми Кулсум ва Руқайя ва ё Зайнаб вуҷуд надорад, чун ҳамагӣ аз духтарони Паёмбар (с) ҳастанд.
Ва ин тасаввур, бисёр ғалат аст. Қуръони Карим вақте ҳамсари ҳазрати Нуҳ (а) ва ё ҳамсари ҳазрати Лут (а)-ро тақбеҳ мекунад, барои ин ки то гумон нашавад тақбеҳаш фақат ба хотири кофир будани ин ду зан аст, рӯйи ин нукта такя мекунад, ки ҳамсари паёмбар будан, имтиёзе нест ва барои ӯ ҷойгоҳе эҷод намекунад. Бибинед, чӣ мегӯяд:
ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ ۖ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ
“Худованд барои касоне, ки кофир шудаанд, ба ҳамсари Нуҳ ва ҳамсари Лут масал задааст; он ду таҳти сарпарастии ду банда аз бандагони солеҳи мо буданд, вале ба он ду (паёмбар) хиёнат карданд ва иртибот бо ин ду (паёмбар) суде ба ҳолашон надошт ва ба онҳо гуфта шуд: “Вориди оташи дӯзах шавед ҳамроҳи касоне, ки ворид мешаванд!” (Сураи Таҳрим, ояти 10)
Бинобар ин, Худованд агар барои ҳазрати Марям (а) ҷойгоҳ қоил ва барояш арҷ гузоштааст, ба хотири ин ки чун модари ҳазрати Исо (а) мебошад нест, балки шахси худи Марям (а) пеши Худо дорои ҷойгоҳ аст; ҷойгоҳ ва мақоме, ки паёмбаре чун ҳазрати Закариё (а) аз он ғибта мехӯрад:
كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا ۖ قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَا ۖ قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۖ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ. هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ
“… Ҳар замон Закариё вориди меҳроби ӯ (Марям) мешуд, ғизои махсусе дар он ҷо медид. Аз ӯ пурсид: эй Марям! Инро аз куҷо овардаӣ? Гуфт: ин аз сӯйи Худост, Худованд ба ҳар кас бихоҳад, беҳисоб рӯзӣ медиҳад. Дар он ҷо буд, ки Закариё (бо мушоҳидаи он ҳама шоистагӣ дар Марям,) парвардигори хешро хонд ва арз кард: Худовандо! Аз тарафи худ, фарзанди покизае (низ) ба ман ато фармо, ки ту дуоро мешунавӣ!” (Сураи Оли Имрон, оятҳои 37-38)
Аз ин рӯ вақте ҳазрати Хотами паёмбарон (с) дар ҳадисе саҳеҳ дар бораи ҳазрати Фотимаи Заҳро (а) мефармояд, ки мақом ва ҷойгоҳи Фотима аз мақоми ҷамиъи бонувони рӯйи олам аз ҷумла ҳазрати Марям (а) болост, ин гуфтор ба ин далел нест, ки чун Фотима духтари ӯст. На! Ҳаргиз ва абадан! Балки шахси ҳазрати Фотимаи Заҳро пеши Худованд дорои мақом ва ҷойгоҳ аст.
Ҳоло, ба муносибати солрӯзи шаҳодати ҳазрати Фотимаи Заҳро (а) чанд ҳадиси саҳеҳ аз манобеъи аҳли суннат, ки дар бораи он бонуст бароятон нақл мекунам, ки ингор нав шунидаед:
1)
فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ
“Фотима сарвари бонувони аҳли биҳишт аст.”
(Саҳеҳи Бухорӣ, 12/480, Ашшомила)
2)
فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّى، فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِى
“Фотима пораи тани ман аст, пас ҳар ки ӯро хашмгин созад, маро хашмгин сохта.”
(Саҳеҳи Бухорӣ, 12/484, Ашшомила)
3)
خَيْرُ نِساءِ العالَمِينَ أرْبَعٌ: مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرانَ وخَدِيجَةُ بِنْتُ خُوَيلِدٍ وَفَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَآسِيَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ
“Сарварони занони олам 4 нафаранд: Марям духтари Имрон, Хадиҷа духтари Хувайлид, Фотима духтари Муҳаммад ва Осия ҳамсари Фиръавн.”
(Ал-ҷомеъус-сағир ва зиёдотуҳ, 1/5639, Ашшомила)
4)
قَالَتْ عَائِشَةُ خَرَجَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم غَدَاةً وَعَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ فَدَخَلَ مَعَهُ ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جَاءَ عَلِىٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قَالَ: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا
“Уммулмӯъмин Оиша гӯяд: Расули Худо (с) субҳҳангом берун рафт ва бар рӯйи дӯши эшон абои тарҳдор аз мӯйи сиёҳ буд. Пас, Ҳасан ибни Алӣ омад, ҳазраташ ӯро дар зери або гирифт. Сипас Ҳусайн омад, ӯ низ ҳамроҳи бародар зери або рафт. Сипас Фотима омад, ҳазраташ ӯро ҳам зери або гирифт. Сипас Алӣ омад, Паёмбар Алиро ҳам зери або ворид кард. Он гоҳ Паёмбар (ин ояти Қуръонро) хонд, ки: “Худованд мехоҳад аз шумо, аҳли байт, палидиҳоро дур кунад ва покатон созад!”
(Саҳеҳи Муслим, 7/130, Ашшомила)
5)
عَنْ مَسْرُوقٍ حَدَّثَتْنِي عَائِشَةُ أُمُّ الْمُؤْمِنِيِنَ قَالَتْ: إِنَّا كُنَّا أَزْوَاجَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَهُ جَمِيعًا لَمْ تُغَادرْ مِنَّا وَاحِدَةٌ فَأَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهَا السَّلَام تَمْشِي لَا وَاللَّهِ مَا تَخْفَى مِشْيَتُهَا مِنْ مِشْيَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا رَآهَا رَحَّبَ قَالَ مَرْحَبًا بِابْنَتِي ثُمَّ أَجْلَسَهَا عَنْ يَمِينِهِ أَوْ عَنْ شِمَالِهِ ثُمَّ سَارَّهَا فَبَكَتْ بُكَاءً شَدِيدًا فَلَمَّا رَأَى حُزْنَهَا سَارَّهَا الثَّانِيَةَ فَإِذَا هِيَ تَضْحَكُ فَقُلْتُ لَهَا أَنَا مِنْ بَيْنِ نِسَائِهِ خَصَّكِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالسِّرِّ مِنْ بَيْنِنَا ثُمَّ أَنْتِ تَبْكِينَ فَلَمَّا قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَأَلْتُهَا عَمَّا سَارَّكِ قَالَتْ مَا كُنْتُ لِأُفْشِيَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سِرَّهُ فَلَمَّا تُوُفِّيَ قُلْتُ لَهَا عَزَمْتُ عَلَيْكِ بِمَا لِي عَلَيْكِ مِنْ الْحَقِّ لَمَّا أَخْبَرْتِنِي قَالَتْ أَمَّا الْآنَ فَنَعَمْ فَأَخْبَرَتْنِي قَالَتْ أَمَّا حِينَ سَارَّنِي فِي الْأَمْرِ الْأَوَّلِ فَإِنَّهُ أَخْبَرَنِي أَنَّ جِبْرِيلَ كَانَ يُعَارِضُهُ بِالْقُرْآنِ كُلَّ سَنَةٍ مَرَّةً وَإِنَّهُ قَدْ عَارَضَنِي بِهِ الْعَامَ مَرَّتَيْنِ وَلَا أَرَى الْأَجَلَ إِلَّا قَدْ اقْتَرَبَ فَاتَّقِي اللَّهَ وَاصْبِرِي فَإِنِّي نِعْمَ السَّلَفُ أَنَا لَكِ قَالَتْ فَبَكَيْتُ بُكَائِي الَّذِي رَأَيْتِ فَلَمَّا رَأَى جَزَعِي سَارَّنِي الثَّانِيَةَ قَالَ يَا فَاطِمَةُ أَلَا تَرْضَيْنَ أَنْ تَكُونِي سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ أَوْ سَيِّدَةَ نِسَاءِ هَذِهِ الْأُمَّةِ
“Уммулмуъминин Оиша (р) гӯяд: мо, ҳамсарони Паёмбар (с) ҳама дар хидмати эшон нишаста будем, бидуни ин ки яке аз мо берун бошад. Ногаҳон Фотима омад. Роҳ, ки мерафт, ба Худо қасам, бо роҳ рафтани Расули Худо (с) фарқе надошт. Вақте Паёмбар ӯро дид, ба ӯ хушомад гуфт ва фармуд: хуш омадӣ, духтарам! Сипас ӯро дар тарафи рост ё чапи худ нишонд. Он гоҳ матлаберо оҳиста ба ӯ гуфт. Фотима бисёр гирист. Вақте ҳазрат нигаронии Фотимаро дид, як бори дигар оҳиста матлаберо ба ӯ гуфт, ки дидем Фотима хандид.
Ман (Оиша), аз миёни занони Паёмбар, ба ӯ гуфтам: Расули Худо бо ту оҳиста сухан гуфт ва дар ин наҷво туро аз миёни ҳамаи занонаш имтиёз дод, бо ин ҳол ту гиря мекунӣ? Фотима гуфт: ман ҳаргиз рози Расули Худоро фош намекунам.
Вақте Расули Худо аз дунё рафт, ба Фотима гуфтам, ба ҳаққи худам бар ту, туро қасам медиҳам, ки ба ман хабар диҳӣ. Фотима гуфт: алъон ишкол надорад, ба ту мегӯям. Дар бори аввал ба ман хабар дод, ки Ҷабраил ҳар сол як бор тамоми Қуръонро бар ман арза медошт ва имсол ду бор арза дошт ва ин нишонаи наздик шудани аҷали ман аст, пас тақвои илоҳӣ дошта бош ва бар фироқи ман сабр кун, ки ман беҳтарини гузаштагон барои ту будам. Пас, ман ҳамон гуна ки дидӣ, гиристам. Аммо вақте Расули Худо нороҳатӣ ва нигаронии маро дид, оҳиста ба ман фармуд: эй Фотима! Оё дӯст надорӣ, ки сарвари занони мӯъминон ва ё сарвари занони ин уммат бошӣ?”
(Саҳеҳи Бухорӣ, 19/331, Ашшомила)
6)
وَأخرج ابْن مرْدَوَيْه عَن أنس بن مَالك وَبُرَيْدَة قَالَ: قَرَأَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم هَذِه الْآيَة: فِي بيُوت أذن الله أَن ترفع. فَقَامَ إِلَيْهِ رجل فَقَالَ: أَي بيُوت هَذِه يَا رَسُول الله قَالَ: بيُوت الْأَنْبِيَاء. فَقَامَ إِلَيْهِ أَبُو بكر فَقَالَ: يَا رَسُول الله هَذَا الْبَيْت مِنْهَا الْبَيْت عَليّ وَفَاطِمَة قَالَ: نعم من أفاضلها
Аз Анас ва Бурайда ривоят шуда, ки гӯянд: “Расули Худо (с) ин оятро хонд: “Дар хонаҳое, ки Худо иҷоза додааст, ки боло раванд ва зикри Худо дар онҳо ба бузургӣ ёд шавад…” Касе баланд шуд ва суол кард: кадом хонаҳое ҳастанд инҳо эй Расули Худо! Фармуд: хонаҳои анбиё. Абӯбакр баланд шуд ва бо ишора ба хонаи ҳазрати Алӣ ва Фотима, гуфт: эй Расули Худо, ин хона ҳам зимни онҳост? Паёмбар (с) фармуд: бале, аз бартаринҳои онҳост.”
(Тафсири Аддурр-ул-мансур, 6/203, Ашшомила)
7) Дар ҳадисе дигар дар Саҳеҳи Бухорӣ, ки дуру дароз аст, ҳазрати Фотима (а) баъд аз реҳлати ҳазрати Паёмбар (с) назди Абӯбакр, халифаи аввал омад ва аз ӯ мероси худ аз Фадакро дархост кард, вале халифа ба ин далел, ки Паёмбар (с) фармуда, ки мо, паёмбарон меросе пас аз хеш намегузорем, аз эътои Фадак имтиноъ варзид ва он гоҳ ҳазрати Заҳро аз ӯ нороҳат шуд. Дар ин ҳадиси дуру дароз аз ҷумла омадааст:
فَأَبَى أَبُو بَكْرٍ أَنْ يَدْفَعَ إِلَى فَاطِمَةَ مِنْهَا شَيْئًا، فَوَجَدَتْ فَاطِمَةُ عَلَى أَبِي بَكْرٍ فِي ذَلِكَ، فَهَجَرَتْهُ فَلَمْ تُكَلِّمْهُ حَتَّى تُوُفِّيَتْ، وَعَاشَتْ بَعْدَ النَّبِيِّ ص سِتَّةَ أَشْهُرٍ، فَلَمَّا تُوُفِّيَتْ دَفَنَهَا زَوْجُهَا عَلِيٌّ لَيْلًا، وَلَمْ يُؤْذِنْ بِهَا أَبَا بَكْرٍ وَصَلَّى عَلَيْهَا، وَكَانَ لِعَلِيٍّ مِنَ النَّاسِ وَجْهٌ حَيَاةَ فَاطِمَةَ، فَلَمَّا تُوُفِّيَتِ اسْتَنْكَرَ عَلِيٌّ وُجُوهَ النَّاسِ
“Сипас Абӯбакр аз ин ки чизе аз Фадакро ба Фотима баргардонад худдорӣ кард. Он гоҳ Фотима (а) бо Абӯбакр қаҳр кард ва сухане бо ӯ нагуфт, то аз дунё рафт. Фотима (а) баъд аз ҳазрати Паёмбар (с), 6 моҳ зиндагӣ кард. Ҳангоме, ки Фотима (а) вафот кард, ҳамсараш Алӣ ӯро дар шаб дафн кард ва Абӯбакрро хабар накард ва бар ӯ намоз хонд. Ва то замоне, ки Фотима (а) зинда буд, Алӣ дорои обрӯе дар назди мардум буд, аммо ҳангоме, ки Фотима (а) вафот кард, мардум аз ӯ рӯй баргардонданд…”
(Саҳеҳи Бухорӣ, 5/139, Ашшомила)
* * *
Бале, он чи аз ин фазилатҳо, ки ҳазрати Паёмбар (с) дар ҳаққи ҳазрати Фотима (а) фармудаанд, бад-ин хотир нест, ки чун падар ҳастанд ва ҳар падаре духтари худро дӯст дорад ва чунонки арз шуд, ҳазрат чанд духтари дигаре ҳам доштанд, аммо дар бораи онҳо мақому ҷойгоҳе инчунинӣ қоил нестанд. Балки ҳазрати Фотима, фориғ аз он ки духтари Паёмбар аст, дар пешгоҳи Худованд аз мақому манзилати хоссе бархӯрдор аст ба дараҷае, ки ҳазрати Паёмбар (с) эшонро дар қатори бонувоне чун ҳазрати Марям ва Осия ва Хадиҷа қарор додаанд ва сарвари занони аҳли биҳишт ва ҷаҳониён шумурдаанд.
Ба ҳамин ҷиҳат аст, ки бузургони дин ва урафои баҳақ эҳтироми вежае барои ин бонуи гиромӣ қоил буданд. Носири Хусрави Қубодиёнӣ дар ҷойе ҳазрати Фотимаи Заҳро (а)-ро шафоаткунандаи рӯзи ҷазо мехонад:
Он рӯз биёянд ҳама халқ (ба) мукофот,
Ҳам золиму ҳам одил бе ҳеҷ муҳобот.
Он рӯз дар он ҳавлу фазаъ бар сари он ҷамъ,
Пеши шуҳадо дасти ману домани Заҳро.
(Қасидаи 1)
Нигоҳи Аттори Нишопурӣ ба Фотимаи Заҳро (а) ва зиндагонӣ ва тақвои эшон, бисёр барҷаста аст. Аттор дар “Илоҳинома” барои ҳазрати Фотимаи Заҳро (а) лақаби “Хотуни ҷаннат”-ро ба кор мебарад ва мегӯяд:
Ҳама ёрон дар он андӯҳу миҳнат
Шуданд охир бари Хотуни ҷаннат
Саноии Ғазнавӣ низ тавсифи зебое аз ҳазрати Заҳро (а) дорад. Ӯ симои ҳазрати Заҳро (а)-ро “Хайруннисо” (беҳтарини занон) медонад:
Саросар ҷумла олам пур занонанд
Зане чун Фотима хайруннисо ку?
(Қасидаи 164)
Саъдии Шерозӣ дар васфи ҳазрати Заҳро (а) ва авлоди гаронқадраш чунин месарояд:
Ё Раб, ба насли тоҳири авлоди Фотима
Ё Раб ба хуни поки шаҳидони Карбало
Ё Раб, ба сидқи синаи пирони ростгӯй
Ё Раб, ба оби дидаи мардони ошно
Дилҳои хастаро ба карам марҳаме фирист
Эй номи аъзамат дар ганҷинаи шифо
(Қасидаи 1)
Сайидюнуси Истаравшанӣ
Қаламонлайн
