Зарурати ваҳдат ва якпорчагии уммати исломӣ – II

Бахши дуввум

Нигоҳе ба садри Ислом

Баъд аз вафоти ҳазрати Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи), саҳобагон дар мавриди ин ки чӣ касе баъд аз он ҳазрат (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) ҷонишин ва халифаи ў бошад, ба ду даста тақсим шуданд. Дастае аз саҳобагон ҷаноби Абўбакр ибни Абўқаҳофа (разияллоҳу анҳу)‒ро ба унвони халифа интихоб карда ва бо ў байъат карданд. Аммо Алӣ ибни Абўтолиб (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) ба ҳамроҳи Бани Ҳошим ва гурўҳе аз саҳобагон, ки ба шиаи Алӣ шўҳрат доштанд, бар ин буданд, ки хилофат ва ҷонишинии он ҳазрат (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) баъд аз ў ҳаққи Алӣ ибни Абўтолиб (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) аст. Ба ҳамин ҷиҳат, ин гурўҳ дар оғози кор бо ҷаноби Абўбакр (разияллоҳу анҳу) байъат накарданд.

Гурўҳе аз муртаддон ва аз дин баргаштаҳо, ин фурсатро ғанимат ёфта, даст ба шўриш алайҳи давлати навпои исломӣ заданд. Дар ин ҷо ҳазрати Алӣ ибни Абўтолиб (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) бо ин ки хилофатро ҳаққи машрўи худ медонист, вале ба хотири ин ки дудастагӣ ва ихтилофи мусулмонон дар мавриди хилофат, сабаби сустӣ ва заъфи ҷабҳаи дохилӣ дар баробари душманони Ислом нашавад, дасти ёрӣ ба ҷаноби Абўбакр ибни Абўқаҳофа (разияллоҳу анҳу) дароз карда ва бо ў байъат намуд. Алӣ (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) худ дар ин бора мегўяд:

“Ба Худо савганд ҳаргиз фикр намекардам ва ба хотирам хутур намекард, ки араб баъд аз Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) амри имомат ва раҳбариро аз аҳли байти ў бигардонанд (ва дар ҷои дигар қарор бидиҳанд ва бовар намекардам) онҳо онро аз ман дур созанд…”

Он гоҳ мефармояд:

“Вале вақте бо чашмони худ дидам гурўҳе аз Ислом бозгашта ва мехоҳанд дини Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи)-ро нобуд созанд, (дар ин ҷо буд), ки тарсидам агар Ислом ва аҳлашро ёрӣ накунам, бояд шоҳиди нобудӣ ва шикоф дар Ислом бошам, ки мусибати он бар ман сахттар аз маҳрум мондан аз хилофат ва аз даст рафтани ҳукумат бар шумо буд; он ҳам ҳукумате, ки андак рўзҳое беш напояд ва ҳамчун сароб зоил ва нобуд гардад, ё ҳамонанди абрҳое, ки ҳанўз ба ҳам напайваста пароканда шаванд. Он гоҳ барои дафъи ин ҳаводис бапо хестам то ботил аз миён рафт ва нобуд шуд ва дин побарҷо ва устувор гардид.” (4)

Ҳатто он замоне ки Алӣ (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) баъд аз вафоти халифаи дуюм ҷаноби Умар ибни Хаттоб (разияллоҳу анҳу) бо Усмон ибни Аффон (разияллоҳу анҳу) байъат мекунад, дар тавҷеҳи байъати худ мефармояд:

“Ба Худо савганд модоме ки кори мусулмонон ба сомон бошад ва ҷуз бар ман бар дигарон ситаме наравад, онро вогузошта ва мухолифат намеварзам.”(5)

Муҳимтарин натиҷае, ки метавон аз ин мавзеъгирӣ ва рафтори Алӣ ибни Абўтолиб (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) ба даст овард ин аст, ки ҳифз ва нигаҳдории ваҳдат ва якпорчагии уммати исломӣ, муҳимтарин вазифа ва таклифи мусулмонон будааст. Ихтилофи мусулмонон дар масъалаи хилофат ва ҷонишинии ҳазрати Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи), ҳаргиз боиси тафриқа, парокандагӣ ва ҷудоӣ миёни онҳо шуда ва дар натиҷа ба кашмакаш ва даргирӣ миёни онҳо мунҷар нагардид.

Зарурати ваҳдат ҳатто бо вуҷуди ихтилофот

Оре, он чи мо мусулмонон бояд аз мавзеъгирӣ ва рафтори Алӣ ибни Абўтолиб (каррамаллоҳу ваҷҳаҳу) биомўзем ин аст, ки вуҷуди ихтилоф миёни мусулмонон дар баъзе аз масоили динӣ, сабаб намегардидааст, ки аз якдигар ҷудо ва пароканда шаванд. Ҳамон тавре ки мулоҳиза кардем, ихтилофи назар аз ҳамон оғоз ҳатто миёни саҳобагон вуҷуд доштааст. Масъалаи хилофат ва ҷонишинӣ танҳо мисоле буд, ки овардем, вагарна таърихи Ислом ҳикоят аз вуҷуди ихтилофҳои гуногуне миёни мусулмонони садри Ислом дар масоили динӣ мекунад, ки қобили шумориш нест. Вале ин ихтилофот ҳаргиз монеи ваҳдат, ҳамкорӣ ва якпорчагии онҳо набудааст.

Мусулмонон аз ҳамон оғози беъсат дар партави таълимоти ҳазрати Паёмбар (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) омўхта буданд, ки ҳаргоҳ касе калимаи шаҳодатайн ба забон оварад (яъне Ло илоҳа иллаллоҳ, Муҳаммадун Расулуллоҳ бигўяд), мусулмон ҳисобида шуда ва рехтани хуну моли ў барои дигар мусулмонон ҳаром мегардад ва дигар ҷоиз нест касе ўро кофир хонад, ҳатто агар пойбанд ба анҷоми баъзе аз маросими динӣ монанди намоз хондан ва ё рўза гирифтан набошад.

Ба ҳамин ҷиҳат аст, ки донишмандон ва мутафаккирони исломӣ, бо ин ки қабул доранд миёни мусулмонон дар порае аз масоили динӣ ихтилофи назар вуҷуд дорад, вале таъкиди фаровон бар ваҳдат ва якпорчагӣ намуда ва мусулмононро шадидан аз тафриқа ва парокандагӣ барҳазар медоранд. Онҳо мўътақид ҳастанд, ки вуҷуди ихтилофи назар дар баъзе аз масоил, зараре бар Исломи банда надорад модоме ки калимаи шаҳодатайн бар забон ҷорӣ созад. Аз дидгоҳи онҳо кофир донистани ҳеҷ як аз пайравони мазоҳиби исломӣ, модоме ки Ло илоҳа иллаллоҳ, Муҳаммадун Расулуллоҳ бигўяд, дуруст нест.

Поварақӣ:

1 ‒ Сураи Оли Имрон, ояти 103.

2 ‒ Сураи Анфол, ояти 46.

3 ‒ Сураи Тоҳо, оятҳои 92 то 94.

4 ‒ Наҳҷулбалоға, номаи 62.

5 ‒ Наҳҷулбалоға, хутбаи 73