“Сиёсати хориҷӣ”-и амири Бухоро дар баёни Аҳмади Дониш
Интиқоди Аҳмади Дониш аз ин шеваи аблаҳонаи амири Бухоро
Нигоҳе ба торих
Аллома Аҳмади Дониш дар ҳикояте аз сафари худ ба Русия, матлаберо бозгӯ мекунад, ки ҳикоят аз ғояти аблаҳӣ ва аҳмақии амирони Бухоро дар таъйини сафирон менамояд. Ӯ, пас аз он ки аз дидори худ бо намояндаи подшоҳи Русия дар Сан-Петерзбург мегӯяд ва ин ки ӯ аз Аллома мехоҳад шеъре дар васфи духтарони подшоҳи Русия ба муносибаи арӯсии яке аз онҳо бинависад, то обрӯи сафирони ӯзбакро – ки зоҳиран аблаҳу кавдан будаанд ва бо ашъори номарбути худ обрӯи кишвари худро бурдаанд – бипӯшонад, менависад:
“(Намояндаи подшоҳи Русия) ин сухан барои он мегуфт, ки салотини Бухоро дар боби суфаро одамони камтаъомул ва бедонишро ихтиёр мекунанд, ба эътиқоди он ки асрори давлатии мо фош нашавад. Ва мегӯянд: “Элчӣ бояд, ки агар суоле кунанд, қодир ба ҷавоб набошад — агар тавонад ҷавобе гӯяд, қодир бар тақриру таҳрир набувад. Мабод, ки безабтии салтанати мо назди хасм (душман) зоҳир гардад.”
Сипас Аллома зимни интиқод аз ин шеваи аблаҳонаи умарои Бухоро менависад: “Ва ҳол он ки ихтиёри ин маслак айни безабтӣ ва беназмии давлат бошад…”
(Наводир-ул-вақойеъ, сс.171-172)
Сомонаи фарҳангӣ-иҷтимоии Қаламонлайн
