Фаришта ё даҷҷол
Русия 100 сол пас аз маргаш, бо мероси Ленин дасту панҷа нарм мекунад
Мақолае дар нашрияи Guardian
“Рӯзи якшанбе 100-умин солгарди даргузашти Владимир Ленин, яке аз таъсиргузортарин раҳбарони қарни 20-ум то ҳадди зиёде дар охири ҳафтаи ҷорӣ дар кишвари ӯ, Русия ором сипарӣ шуд… Ҳеч маърака ё суханронии ҳаяҷонангезе дар майдони Сурх баргузор нашуд. Далели возеҳи он ин аст, ки яке аз сарсахттарин мунтақидони Ленин, Владимир Путин аст, ки ба назар мерасад бисёр шефтаи имперотурие мебошад, ки инқилобиҳо таҳти раҳбарии Ленин онро сарнагун карданд. Дар фарҳанги расмии Шӯравӣ, аз Ленин ба унвони шахсияти падарбузурггуна ва парваришдиҳандаи назариёти инқилоби 1917 ёд мешуд. Владимир Лукин, намояндаи порлумони Русия, ки пештар ба унвони комиссари ҳуқуқи башар хидмат карда буд, мегӯяд: ”Ба назари ман, 100-умин солгарди марги Ленин, фурсате эҷод мекунад, то саъй кунем аз мушоҷираи бепоёни пуршӯр ва бемаънӣ перомуни ин мушкил дур шавем, ки: оё ӯ фариштае аз биҳишт аст ё як даҷҷоли ҳаюловор ва мазҳари шарри мутлақи ҷаҳонӣ?”
Ба назар мерасад, Путин қодир ба интихоби ҳеч як аз ин ду бардошт набудааст. Ӯ, на метавонад сӯҳбат дар мавриди Ленинро мутаваққиф кунад ва на омодааст ҷасадашро, ки дар мақбараи ӯ дар майдони Сурх мумиёӣ шуда ба хок бисупорад. Ҳазинаи нигаҳдорӣ аз ҷасади мумиёишакл 140000 фунт-стерлинг дар сол дар соли 2016 будааст. Бар асоси натиҷаи назарсанҷии тозаи Муассисаи назарсанҷии VTsIOM, як севвум аз русҳо мӯътақиданд, ки ҷасади Ленин бояд ҳар чи сареътар ба хок супурда шавад, аммо ин мавзӯъ ба қадре таҳрикомез талаққӣ мешавад, ки Ленин шояд барои як қарни дигар дар маърази диди умум қарор гирад.
Путин дар соли 2016 дар мусоҳиба бо нашрияи “Правда”, ки пешинаи таъсиси он ба давраи зимомдории Иосиф Сталин бозмегардад, гуфта буд: “Ман мӯътақидам, ки мо бояд дар инҷо бисёр муроқиб бошем, то ҳеч гоме, ки ҷомеаамонро дучори тафриқа кунад, барнадорем. Мо бояд ҷомеаро муттаҳид кунем.”
Ленин, ки замоне раҳбари ҷунбишҳои инқилобии байналмилалӣ буд, нуфузаш дар як қарн пас аз маргаш коҳиш ёфт, зеро нақши ӯ дар эҷоди шароит барои диктотурии бераҳмонаи кумунистӣ, ки аз инқилоби 1917-и Русия падидор шуд, беш аз пеш ошкор шуда буд. Кристофер Рид, устоди таърих дар Донишгоҳи Уорик, ки зиндагиномаи Ленинро навиштааст, мегӯяд: ”Ман ҳанӯз дар мавриди мероси Ленин – ва мероси ӯ ба маънои имрӯзии он – тасмиме надорам. Ҳатто аҳзоби кумунисти ҳоким низ ҳанӯз мероси худро ба ленинизм ирҷоъ медиҳанд. Бо ин вуҷуд, ин идея, ки абзори ленинистие вуҷуд дорад, ки родиколҳо метавонанд ба он даст ёбанд, эҳтимолан ин рӯзҳо қобили иҷро нест.”
Ҷаззобияти байналмилалии Ленин дар Ғарб ба таври мустақим пас аз вуқӯъи инқилоби Русия то воқеаҳои соли 1956 қавӣ буд, яъне то замоне, ки ваҳшонияти Иосиф Сталин тавассути ҷонишини ӯ, Никита Хрушев, раҳбари вақти ҳизби кумунисти Шӯравӣ, маҳкум шуд.
Рид мегӯяд: “Он чи мардумро ба самти ленинизм ҷазб кард, асосан зиддияти ӯ бо империализм буд. Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ дар он замон хуб ё бад муҳкамтарин нуқтаи шурӯъ барои ҳар ҷунбиши зидди империалистӣ буд. Ба ҳамин далел аст, ки бисёре аз равшанфикрон мутмаиннан ба иштибоҳ ин идеяро доштанд, ки ба навъе Русияи Сталин дар даҳаи 1930 намоде аз як тамаддуни бузурги навин буд.”
Таъсири Ленин бар сиёсати мудернро метавон ба шиддат дар Чин эҳсос кард; ҷойе, ки дидгоҳи ӯ аз ҳизб-давлат ба раҳбарии як пештози идеулужик, ба як воқеияти сиёсӣ табдил шудааст. Си Тсзинпин, раиси ҳизби кумунисти Чин, аз охирҳои даҳаи 1990 замоне, ки як мақоми аршад дар устони Футсзян буд, назарияи моркистӣ ва омӯзиши идеулужикро дар Донишгоҳи Тсинхуа мутолеа кард.
Ҳангоме, ки ӯ дар соли 2012 қудратро ба даст гирифт, ба зудӣ барои мақомҳои ҳизбӣ суханронӣ кард ва аз онон хост, то “арзишҳои аслии сотсиалистӣ” аз ҷумла марксизм-ленинизмро тамрин карда ва дар сарлавҳаи тасмимот ва иқдомоташон қарор диҳанд.
Аммо дар Русия вазъият ин гуна нест. Путин дар он кишвар Ленинро ба шиддат маҳкум карда ва ба унвони як шарур муаррифӣ намудааст. Путин дар суханрониҳое, ки ба соли 2016 бозмегардад, Ленинро ба хотири мумошот бо миллигароён ва эҷоди ишкол дар системи Шӯравӣ ва эҷоди ҷумҳуриҳои миллӣ, ки баъдан ҳаққи ҷудоӣ аз Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравиро пайдо карданд, муқассир донист. Ӯ дар ин бора ин пурсишро матраҳ кард: “Агар ин, бомби соатӣ набуд, пас чӣ буд?“
Сергей Плохий, муаррих ва пажӯҳишгари укройнӣ ва устоди таърихи Укройн ва мудири Муассисаи таҳқиқоти Укройн дар Донишгоҳи Ҳорворд мегӯяд: “Ба расмият шинохтани Ленин мабнӣ бар ин ки укройниҳо ва русҳо бояд дар вилоятҳои мухталиф зиндагӣ кунанд ва ҳамчунин исрори ӯ бар боқӣ мондани минтақаи санъатии Донбасс дар Ҷумҳурии Укройн, ба эҳёи Укройн пас аз эъломи истиқлол дар соли 1918 кӯмак кард.” Бо ин вуҷуд, ӯ ишора мекунад, ки ба назари соҳибназарони кунунии рус, баҳое, ки Ленин барои ин кор пардохт кард, беш аз андоза ба назар мерасад.
Алорағми он чи Путин назари мусбате нисбат ба Ленин надорад, фаъолони ҳизби кумунист дар Русия аммо камокон ба Владимир Ленин адои эҳтиром мекунанд. Дар Укройн майдонҳо ва муҷассамаҳои бешуморе дар шаҳрҳо, ки қабл аз соли 2014 ба номи Ленин номгузорӣ шуда буданд, пас аз ҳамлаи русҳо ба Укройн ба унвони ёдгоре аз истеъмори Русия талаққӣ шуданд ва он кишвар дар соли 2015 корзореро барои поксозии осори Русия аз Укройн роҳандозӣ кард ва дар ҷараёни он, ҳазорон бинои таърихиро тахриб намуд ва номи даҳҳо ҳазор хиёбон ва майдон гоҳе ҳатто номи кулли шаҳрҳо ва рустоҳоро тағйир дод.
Муҷассамаҳои ҳама ҷо ҳозири Ленин як ҳадафи хосс буданд. Беш аз 1300 муҷассамаи сохташуда аз ӯ, дар соли 2016 дар дохили Укройн пойин кашида шуданд. Яке аз бузургтарин биноҳои ёдбуд аз Владимир Ленин, раҳбар инқилоби болшевик, тавассути фаъолон дар Харков, дуввумин шаҳри бузурги Укройн пойин кашида шуд. Он муҷассама аз Ленин, баландтарин муҷассамаи ҷаҳон бо 8.5 метр иртифоъ қаламдод мешуд.
Путин, бо эъломи муҳимтарин тасмими давраи риёсати ҷумҳурии худ, яъне оғози ҷанги тамомаёр дар Укройн, 11 бор аз Ленин ёд кард ва бо асабоният ӯро ба мумошот бо миллигароён ва эҷоди “Укройни Владимир Ленин” муттаҳам кард, ки шомили сарзаминҳое аст, ки акнун Русия дар ихтиёр дорад ва дар шарқ ва ҷануби Укройн таҳти ишғол ба сар мебаранд.
Путин танҳо чанд рӯз қабл аз шурӯъи таҳоҷум, дар як суханронӣ бо асабоният гуфт: ”Шумо хоҳони кумунизмзудоӣ ҳастед? Хуб, ин барои мо хуб аст. Аммо чаро дар нимароҳ таваққуф мекунед? Мо омода ҳастем нишон диҳем, ки кумунизмзудоии воқеӣ чӣ маъное барои Укройн хоҳад дошт.“
Бо ин вуҷуд, ҳатто барои бархе аз муҳофизакорони тарафдори Кремлин, ки дар Укройн меҷанганд низ нустолжии Ленин ба унвони як шахсияти таърихии қудратманд вуҷуд дорад. Захар Прилепин, нависанда ва раҳбари шибҳинизомии тарафдори Кремлин менависад: ”100-умин солгарди даргузашти Ленин нишон медиҳад, ӯ ҳанӯз бо рухдодҳои имрӯз ба шиддат дар иртибот аст. Зеро Ленин ин ҷост, Ленин зинда аст, Ленин дар хатти муқаддами як бозсозии ҷадиди ҷаҳон қарор дорад. Ҳар руси мутафаккире, ба доштани Ленин ифтихор мекунад.”
Guardian
Қаламонлайн
